Kabinet ‘worstelt’ met rekeningrijden; verschillende opties doorgerekend
Het kabinet worstelt met rekeningrijden. Dat stelt Bovag als reactie op de verschillende onderzoeken die het Ministerie van Financiën heeft laten uitvoeren naar rekeningrijden. “Over de rekenregels moet nog een keuze gemaakt worden”, zegt Paul de Waal, woordvoerder van Bovag. “In eerste instantie zou er nu een wetsvoorstel liggen, maar dat is uitgesteld naar het najaar. Dat geeft wel aan dat het kabinet moeilijke keuzes moet maken.”
Budgetneutraal
Een reeks aan onderzoeken in opdracht van het kabinet bekijkt verschillende varianten van rekeningrijden, een maatregel die volgens het coalitieakkoord in 2030 ingevoerd moet zijn. UConsult, Revnext en 4Cast deden een gezamenlijk onderzoek naar verschillende tarieven voor rekeningrijden. Gemiddeld liggen de tarieven per kilometer tussen de 7 en 9 eurocent, maar per variant verschilt het nogal. Het uitgangspunt daarbij is dat de schatkist geen inkomsten verliest.
Volgens De Waal is dat een verkeerd uitgangspunt. “Onder de streep moet het voor de automobilist niet meer kosten. Collectief moet de automobilist in het nieuwe systeem evenveel betalen. Den Haag spreekt over budgetneutraliteit en wij over lastenneutraliteit.”
Budgetneutraliteit houdt in dat automobilisten betalen voor de invoer van het rekeningrijden; een jaarlijks bedrag van 433 miljoen euro, zo schatten de onderzoekers. Ook verwerken de onderzoekers misgelopen inkomsten door gedragsverandering. Zij verwachten een gedragsverandering dat gepaard gaat met minder afgelegde kilometers.
De Waal verbaast zich over dat uitgangspunt. “Mensen gedragen zich duurzamer door minder kilometers af te leggen. Dat gedrag moet je belonen en niet kosten wat kost willen compenseren.”
Verschillende opties
De onderzoekers stellen verschillende varianten voor met bijbehorende tarieven. Zo maken ze onderscheid tussen brandstofsoort en gewicht van de auto. Ook kijken ze naar een kilometertarief dat gelijk is voor alle auto’s.
Bij een gelijk tarief betaalt elke autorijder in een personenauto 7 eurocent per kilometer. Volgens de onderzoekers mindert dat de CO2-uitstoot met 9 procent ten opzichte van de huidige situatie.
Als het kilometertarief afhankelijk is van het gewicht van de auto, dan betalen PHEV-rijders gemiddeld 11,37 cent per kilometer. Voor EV-rijders komt dat getal uit op een gemiddelde van 9,36 eurocent. Voor benzinerijders is dat 5,42 cent. In het segment van de personenauto levert dit tarief een CO2-reductie op van 5 procent ten opzichte van de huidige situatie.
Elektrisch rijden is in dat systeem niet aantrekkelijk. Om die reden hebben de onderzoekers ook varianten bekeken met korting voor elektrisch rijden. Voor personenauto’s geldt in het geval met een hoge korting dat EV-rijders 1,34 eurocent per kilometer betalen. PHEV-rijders betalen dan 14,75 cent, dieselrijders 18,35 cent en automobilisten met een benzinevoertuig betalen 10,12 eurocent per gereden kilometer. Dat levert een vermindering van 18,2 procent CO2-uitstoot op ten opzichte van de huidige situatie, verwachten de onderzoekers.
Binnen deze drie varianten bekeken de onderzoekers nog andere opties: wel onderscheid op gewicht maar dan ook een korting voor EV, of juist iets minder korting voor EV.
Draagvlak
“Het is moeilijk om inhoudelijk in te gaan op de varianten”, stelt De Waal. “Het is input voor beleidsopties en het kabinet moet dit vertalen naar mogelijke scenario’s. De vraag is welke afslagen ze nu gaan nemen. Je ziet dat het kabinet duidelijk worstelt met de keuzes. Er zou nu een brief moeten liggen en er zou morgen een debat zijn. Dat is niet gelukt om voor de zomer te doen.”
Het advies van Bovag voor het kabinet is om goed naar het draagvlak te kijken. “Iedereen wil meedoen met de klimaatplannen, maar geef mensen wel de kans om mee te doen. Iedereen maakt zich zorgen over het systeem.”
Praktische problemen
Het systeem stuit niet alleen op bezwaren van Bovag. Ook voorzien de onderzoekers praktische problemen. De beste manier is om de huidige registraties van de kilometerstand door garages te gebruiken, stellen de onderzoekers. Of dat systeem fraudebestendig is blijft voor de onderzoekers een “aandachtspunt”. Nader onderzoek is nodig.
Het monitoren van het gereden kilometers stuit ook op problemen. In Nederland moeten auto’s uiterlijk 1 januari 2024 beschikken over de juiste apparatuur voor het uitlezen van de gegevens tijdens de APK. Toch mag de voertuigeigenaar dan nog wel het uitlezen van de gegevens weigeren.
Daarnaast valt in het onderzoek te lezen dat Nederlanders ongeveer 15 procent van alle kilometers in het buitenland afleggen. Vanaf 2030 betalen Nederlanders belasting over kilometers die zij niet in Nederland rijden. De onderzoekers kunnen niet zeggen wat dat voor effect zal hebben op het gedrag. Het kan zijn dat mensen minder ver weg gaan of een ander vervoermiddel kiezen. Als ze in plaats van rijden gaan vliegen naar hun vakantiebestemming, leidt dat juist weer tot een stijging van de CO2-uitstoot.
