Actueel | In crisis komt het beste in onszelf naar boven
In crisistijd onderscheidt de echte manager zich van de mooi-weer-speler. Er moet snel gehandeld worden, maar het is schaken op meerdere borden: HR, sales, finance, aftersales, elke afdeling vraagt om een andere benadering. Gelukkig zijn er in al deze disciplines experts te vinden die managers van advies kunnen voorzien. Zo kijkt bedrijfskundige Ben Tiggelaar, schrijver van meerdere boeken en bekend van de workshop ‘MBA in 1 dag’, vooral naar de psychologische kant van leiderschap en ondernemerschap. “Ik denk dat je in deze tijd als manager of ondernemer een positieve rol kunt spelen in het ondersteunen en motiveren van de mensen met wie je samenwerkt. Dat verwachten je medewerkers eigenlijk ook van je, ook al zeggen ze het niet. Iedereen is onzeker en mensen kijken en luisteren naar jou. Dus: hou je mensen van week tot week op de hoogte van de stand van zaken. Wees daarin eerlijk en realistisch. En zoek samen antwoord op de vraag: wat kunnen we wél doen in deze tijd?”
Wees transparant en praat met elkaar over stappen die je gaat nemen
Geen paniek
Wat je vooral niet moet doen: in paniek raken. Annemargreet Dwarshuis, samen met haar man Berthold Gunster grondlegger van het platform Omdenken, raadt ondernemers aan zich niet te veel zorgen te maken. “Ga binnen je bedrijf op zoek naar de dingen die je nog wel kunt doen en onderzoek mogelijkheden die je duurzaam kunt uitbreiden. Ideeën die je na de crisis ook nog wat kunnen opleveren. Juist het onthaasten door de crisis geeft tijd voor bezinning, reflectie en ruimte voor creativiteit.”
Welke maatregelen een ondernemer nu moet nemen, kan per bedrijf verschillen. Daarover zijn fiscalist Arjan Endhoven (BDO) en accountant Johan Berkouwer (Van Ree) eensgezind. Berkouwer: “Het komt nu in principe aan op twee zaken: kan een bedrijf de omzet vasthouden en hoe kan de kostenstructuur aangepast worden aan de omstandigheden? Bij echte ondernemers draait het meer om het eerste punt, want daar is creativiteit en durf voor nodig. Past iemand meer op de winkel dan ligt de nadruk op de organisatie en de kostenstructuur.” Lees hier alle volledige artikelen in de reeks Managen in Crisistijd.
En uiteraard draait het daarbij op kostenbeheersing, vindt Endhoven. “Aan welke knoppen kan nog gedraaid worden? Wie kan er nog omzet realiseren? Het ondernemerschap is nu belangrijk. De noodzaak om naar de toekomst te kijken is veel actueler geworden en de discussies over de toekomstperspectieven zijn veel scherper dan tot voor kort. Welke rol is er voor een autobedrijf weggelegd in de keten? Daar gaat het om.”
Weggezakt
Bij het nemen van maatregelen zijn er volgens Diana Russo, HR- en organisatie-innovator met opdrachtgevers als de Louwman Groep en Prorail, belangrijke lessen waarmee men rekening moet houden. “Het is onvermijdelijk dat een aantal bedrijven grote klappen gaat krijgen. Medewerkers voelen dat echt wel aan en beginnen zich nu ook steeds meer af te vragen: wat gaat er gebeuren en hoe ver is ons bedrijf weggezakt? Veel mensen ervaren dat als een bedreigende, onzekere situatie. Daar moet je als leidinggevende wel wat mee. Het allerbelangrijkste is om mensen perspectief te bieden, al is het onder voorbehoud. Wees transparant en praat met elkaar over mogelijke oplossingen en stappen die je gaat nemen om ergens te komen. De discussie over loonoffers bijvoorbeeld wordt nu vaak achter gesloten deuren gevoerd, en top-down. Wat nou als je deze dialoog openlijk en mét elkaar voert? Dat haalt onduidelijkheid weg en geeft mensen een kans om aan een oplossing mee te werken.”
Verschuiving
De crisis zorgt volgens Russo voor een verschuiving van traditionele organisatievormen naar flexibele, zelfsturende organisaties. “We zijn door de crisis ineens in een stroomversnelling terecht gekomen. Ik hoef in ieder geval niemand meer te overtuigen van het nut van een wendbare organisatie. Wendbaarheid is actueler dan ooit, juist omdat je daarmee sneller kunt reageren op veranderende omstandigheden. Het is geen luxe meer, maar een noodzaak om te overleven. In tijden van crisis worden hoofd- en bijzaken van elkaar gescheiden. Bedrijven worden meer dan ooit geconfronteerd met de vraag wat hun relevantie is. Zit de wereld wel op onze producten te wachten? Wat bieden wij onze klanten eigenlijk? En, wat is de toegevoegde waarde voor de klant, de maatschappij, de wereld?”
Realisme
Winolt van Westrienen, voormalig directeur van een dealerholding en nu actief als reorganisatie-expert, noemt het cruciaal dat ondernemers optimisme hand in hand laten gaan met realisme. “Het allerbelangrijkste is dat je nu actie onderneemt en niet tegen beter weten in blijft afwachten. Ik denk dat het naïef is om te hopen dat alles weer snel normaal wordt. Het is ongewis hoelang deze crisis nog duurt, dus wees realistisch. Raak niet in paniek, reageer niet impulsief en baseer al je beslissingen op feiten en cijfers en niet op onderbuikgevoel.”
Wie zijn zij?
Terugkijken
Volgens Van Westrienen kan het helpen om terug te kijken naar eerdere crises, en te vergelijken. “Kijk hoe het toen met je bedrijf ging, dan heb je een indicatie over de impact van een omzetterugval. Maak een worst case scenario en weet waar je moet snijden als dat nodig is. Mocht je mensen moeten ontslaan, doe het fatsoenlijk en niet aan de kant waar het geld verdiend wordt.”
Fiscalist Arjan Endhoven is nu coach, adviseur en psycholoog in één: “Het is maatwerk, waarbij wij vooral adviseren en ondersteunen bij zaken zoals liquiditeitsprognoses, noodmaatregelen en uitstel belastingen. We kunnen veel beetpakken. Daarbij helpen de ervaringen van de vorige crisis, daar hebben ondernemers veel van geleerd. Het niveau van de gesprekken nu is hoger dan destijds.”
Kansen
De crisis biedt ook kansen die te benutten zijn voor de eigen organisatie, geeft expert in zakelijke creativiteit Karl Raats aan. “Juist de beperking biedt alle ruimte voor menselijk vernuft. Daarmee maak je nu en straks het verschil. In normale tijden worden creativiteit en innovatiekracht nog te vaak behandeld als bijkomstigheden naast de waan van de dag, maar nu is het een noodzaak om door deze crisis heen te komen. Normaliter moet ik binnen organisaties flink inzetten op het durven aangaan van een wezenlijk creatief proces, maar dat is nu echt niet nodig: het is nu louter zaak om al die creatieve stuwkracht te kanaliseren naar de sterkere en betere versie van organisaties.”
Voorbereiding
Ook Brenno de Winter, ondernemer en beveiligingsexpert, neemt een positieve ontwikkeling waar. “Ik verwacht dat het 9 tot 5-tijdsgewricht voor werk doorbroken wordt en men naar andere vormen gaat zoeken. Denk bijvoorbeeld aan deels thuiswerken en deels op kantoor. Of het de online verkoop van auto’s stimuleert weet ik niet: dat is toch ook een beleving. Daarnaast willen klanten graag begeleiding en advies. De voorbereiding tot het kopen van een auto is online goed te faciliteren. Datzelfde geldt voor het online maken van onderhoudsafspraken. De winst die garagehouders kunnen behalen ligt in de efficiency, dus bijvoorbeeld het online aanbieden van een leenauto of opties waarbij de klant aangeeft welke reparaties hij verwacht.”
Raak niet in paniek, reageer niet impulsief
Trendwatcher Adjiedj Bakas stipt aan dat nieuw ondernemerschap vaak ontstaat in moeilijke tijden. “Ali Baba is in China ontstaan tijdens de kredietcrisis van 2008. In de geschiedenis van de mensheid zijn er meer crises geweest, waarbij ik wel moet aangeven dat de huidige coronacrisis volgens deskundigen langer gaat duren. Ik verwacht dat we met golven te maken gaan krijgen, waarbij de epidemie weer heviger wordt. Dat kan naar verwachting wel vijftien jaar aanhouden.”
Leasefiets
Bakas voorziet dat mensen in de komende tijd het openbaar vervoer gaan mijden, waardoor het autorijden weer toeneemt. “Niets is tenslotte zo veilig als reizen in je eigen cocon, in plaats van gezamenlijk forenzen met kans op een besmetting. Daarnaast verwacht ik dat ondernemers nadrukkelijker aansluiting zoeken met andere markten. Waarom zou een autofabrikant geen elektrische, opvouwbare fiets aanbieden in de achterbak van de auto? Er zijn tenslotte al leasemaatschappijen, zoals Leaseplan, die naast leaseauto’s ook leasefietsen aanbieden.”
