Podium | Haast geboden met wetgeving voertuigdata
In de politiek zijn er zorgen voor de groeiende markt van vervoersdata, maar vooral ook de kwetsbare positie van consumenten en nieuwe dienstverleners. Inmiddels is bijna 40 procent van de in Europa geproduceerde auto’s voorzien van een internetverbinding. De veelheid aan data die een auto genereert via deze verbinding kan worden gedeeld met talloze partijen. Daarmee is ook de privacy van de consument in het geding.
Een mooi voorbeeld waarbij de privacy van een autogebruiker centraal staat, is de uitspraak van de rechtbank Amsterdam in een zaak tussen een ondernemer en Tesla Nederland. De ondernemer had een vordering ingesteld jegens Tesla in verband met het gebrekkig functioneren van zijn Tesla Model S. In een half jaar tijd zou de ondernemer 10 keer terug naar de garage zijn geweest, aangezien er sprake zou zijn van meerdere gebreken. Tesla stelde op zijn beurt dat op basis van log-data van Tesla is gebleken dat de ondernemer vijf keer vaker plankgas accelereert dan een gemiddelde Tesla-bestuurder. Als gevolg daarvan zouden bepaalde onderdelen sneller slijten dan gebruikelijk.
Aanvaardbaar
De vordering van de ondernemer werd afgewezen, omdat in de handleiding duidelijk staat vermeld dat vaak snel accelereren kan leiden tot snellere slijtage van bepaalde onderdelen. De wet bepaalt dat bewijs door alle middelen kan worden geleverd en dat de waardering van het bewijs aan het oordeel van de rechter is overgelaten, tenzij de wet anders bepaalt. In een civiele procedure geldt niet als algemene regel dat de rechter op onrechtmatig verkregen bewijs geen acht mag slaan. Het belang van waarheidsvinding is daarom zo groot, dat alleen in uitzonderingssituaties het bewijs niet gebruikt mag worden. Toch is het angstaanjagend dat autofabrikanten dus het rijgedrag – en de locatie – van bestuurders kunnen en mogen beoordelen, delen en verwerken. Hier moet de politiek zich over gaan buigen: is dit maatschappelijk aanvaardbaar?
Remweg
Voertuigen worden tegenwoordig volledig voorzien van digitale systemen die zowel het functioneren van de auto in kaart brengen, als de omgeving scannen waar het voertuig zich bevindt. Op basis van deze data krijgt de bestuurder signalen (te dicht bij belijning van de weg, object gelokaliseerd binnen een bepaalde afstand, etc). Ook wordt informatie verzameld over de snelheid op enig willekeurig tijdstip, de benodigde remweg op een bepaalde locatie bij een specifieke snelheid, etc.
Een groeiend aantal voertuigen stuurt deze data via de ingebouwde internetverbinding naar de cloud. Niet verrassend is dat talloze partijen belangstelling voor deze data tonen. Variërend van autofabrikanten en leasebedrijven die op het rijgedrag toegesneden onderhoud of reparatie willen aanbieden tot dienstenleveranciers van verkeersinformatie. En hiermee is het vraagstuk van controle en zeggenschap over voertuigdata geagendeerd in de politiek.
De rol van de Autoriteit Persoonsgegevens is beperkt, omdat veel fabrikanten buiten Nederland zijn gevestigd
In maart 2020 zijn door (D66) Kamerleden kritische vragen gesteld over de autosector, die in veel gevallen niet voldoet aan de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG). Zo blijkt ook uit verschillende onderzoeken van de ANWB en zijn Duitse evenknie ADAC, dat er zorgen zijn over privacy bij verschillende automerken. De rol van de privacy toezichthouder Autoriteit Persoonsgegevens (AP) blijft echter beperkt, omdat veel fabrikanten buiten Nederland zijn gevestigd, waarbij de AP geen leidende toezichthouder is. In opdracht van de voormalige minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen, is door onderzoeksbureau Ecorys onderzoek gedaan naar het delen van voertuigdata en interfaces. In het rapport zijn onder meer observaties gedaan over de rol van de privacywetgeving.
Zolang het speelveld niet verandert, hebben consumenten en ondernemers het nakijken
In dit verband speelt onder meer de vraag of autofabrikanten al dan niet expliciet toestemming van consumenten nodig hebben voor het verzamelen, gebruiken en verder verstrekken van vervoersdata. Zolang het speelveld niet verandert, hebben consumenten en ondernemers hier het nakijken. Fabrikanten stellen zich op het standpunt dat toestemming in feite is verkregen bij de aankoop van de auto. Aanvullend beargumenteren fabrikanten toestemming niet nodig te hebben, omdat zij een gerechtvaardigd belang hebben bij diverse doeleinden waarvoor de data worden verwerkt. Onderhandelen met de dealer, zoals u gewend bent te doen bij de extra opties, zal helaas weinig soelaas bieden. Talloze keuzes wat betreft dataverzameling en verwerking zijn reeds technisch in de auto verdisconteerd. Hiermee wordt via digitale technieken de (rechts)verhouding tussen partijen afgedwongen waardoor (consument)kopers extra kwetsbaar zijn.
JURIDISCH SPREEKUUR
Ahmad Qurishi houdt speciaal voor bezoekers van Automotive-online elke vrijdag een gratis online adviesspreekuur, van 14.00-15.00 Voor contact: a.qurishi@trc-advocaten.nl, 0618413449.
De minister heeft aangekondigd aan de slag te gaan met de zorgen die zijn geagendeerd in het Ecorys-rapport. Zo is inmiddels de Europese alliantie Afcar opgericht. Afcar is de Europese alliantie ‘for the Freedom of Car Repair. Hierin trekt Figiefa (de Europese koepel van RAI Aftermarket) in coalitie met de tien ondertekenende verenigingen op om de nieuw samengestelde Europese Commissie ertoe aan te zetten wetgeving vast te stellen voor toegang tot in het voertuig gegenereerde gegevens. Haast is echter geboden. Over het algemeen zijn de zorgen namelijk niet nieuw en specifiek voor de groeiende markt van vervoersdata. Andere terreinen van de digitale economie tonen aan dat een te aarzelend optreden van de wetgever betekent dat bepaalde partijen een zodanige machtspositie kunnen opbouwen dat consumenten en ondernemers uiteindelijk niet tot nauwelijks om deze partijen heen kunnen.
De verplichting aan fabrikanten om voertuigen uit te rusten met gordels, airbags of reserveband dient de verkeersveiligheid en daarmee het belang van burgers. Ook in een data-economie mag van autofabrikanten worden verlangd dat ze zich aan spelregels houden als ze een product afleveren dat gebruik maakt van de publieke ruimte. Zo’n spelregel kan zijn: zeggenschap over voertuigdata ligt bij de consument(koper).
Ahmad Qurishi is advocaat bij TRC Advocaten in Veldhoven. Hij is gespecialiseerd in automotive gerelateerde zaken. Op Automotive-online deelt hij zijn kennis over en ervaringen op dit terrein. Lees hier zijn andere bijdragen.
PODIUM
In de online rubriek Podium krijgen deskundigen de kans om hun kennis te delen met de bezoekers van Automotive-online. Hier is een aantal voorwaarden aan verbonden: zo mag de bijdrage niet commercieel van aard zijn. Ook een Podium-bijdrage schrijven? Mail uw verzoek naar Luberto@mobilitymedia.nl.
