Waarom er zo veel oliesoorten zijn en er steeds meer bijkomen
De tijd dat elke motor blij was met 15W40 ligt al een hele tijd achter ons. Fabrikanten worden door EU-regel-geving gedwongen om schonere en zuiniger motoren te ontwikkelen, vertelt Hans van den End, technical product manager bij MPM Oil. “Motoren worden kleiner en leveren meer vermogen. Toch moeten ze het ook onder extreme omstandigheden volhouden. Daar ligt de basis voor al die verschillende oliesoorten. Dunne motorolie kan er voor zorgen dat een motor lichter loopt en dus minder brandstof verbruikt. Maar olie mag de after treatment systemen van de uitlaatgassen niet beïnvloeden. Motorolie is een onderdeel van de constructie geworden.”
Het aantal oliesoorten zal alleen nog maar toenemen.
Maar waarom kan dat dan niet met één soort olie die voor alle moderne, hoogbelaste motoren voldoet? “Je ziet dat Europese fabrikanten de olienormen van Acea wel als uitgangspunt nemen, maar daar vervolgens hun eigen eisenpakket aan koppelen. Iedereen construeert motoren op zijn eigen manier en gaandeweg volgt daaruit een lijst met eisen”, vertelt Van den End. “Eerst kwamen VW en Mercedes met een specifieke olie, maar inmiddels hebben bijna alle fabrikanten eigen specificaties. Nu gaan Japanse merken ook meedoen. Wij hebben zo’n 25 soorten motorolie om alle OEM-specificaties te kunnen afdekken.”
Bouillon
De basisolie is de bouillon van de olie, verduidelijkt Tom Bruggeman, technical support manager bij Kroon Oil. “Daarna voeg je met additieven de eigenschappen toe. Het smeren blijft de belangrijkste functie van olie. Sommige fabrikanten kiezen voor een hele dunne oliefilm om de interne weerstand minimaal te maken. Andere kiezen voor wat meer zekerheid en een wat dikkere smeerfilm. Die halen de brandstofbesparing op andere vlakken. Het heeft grote invloed op de keuze van je olie.”
Ook het roetfilter is van belang. Traditioneel bevat olie sulfaat, fosfor en zwavel. Maar als er een roetfilter is gemonteerd, is dat niet wenselijk, omdat er door een blow-by altijd wel een beetje olie in de verbrandingsruimte komt, gaat Bruggeman verder. “Metaalhoudende additiven verbranden dan tot sulfaatas. Nou kun je een DPF af en toe regenereren om het roet te verbranden, maar die sulfaatasdeeltjes worden niet verbrand. Dus verstopt je filter. De oplossing vormen low-saps oliën zonder sulfaat, fosfor en zwavel.”
De basisolie is de bouillon van de olie.
Een andere belangrijke factor is oil seal compatability: de olie moet passen bij de gebruikte keerringen, weet Ivan Roekens, R&D manager bij Wolf Oil. “De ene motor heeft 
een distributieketting en dat vereist een andere formule dan een motor met een riem. De andere motor krijgt last van LSPI als je de verkeerde olie gebruikt: low speed pre ignition. Vooral bij tgdi-motoren komt dat voor. Misschien niet meteen, maar wel als de olie er 30 duizend kilometer in zit. De eigenschappen moeten ook na lang en intensief gebruik stabiel blijven.”
Altijd voorschrift volgen
Hoe gaat een autobedrijf daarmee om? Kan het kwaad om een andere olie dan voorgeschreven te gebruiken? Van den End vindt van wel. “Ik was onlangs in een testlab waar continu 32 motoren staan te draaien om oliesoorten te testen. Uit die testen blijkt dat motoren sneller slijten of zelfs kapot draaien als de verkeerde olie wordt gebruikt. Het is van groot belang de juiste oliesoort te gebruiken.”
Bruggeman is dat roerend met hem eens. “Zeker in de garantieperiode zou ik echt niet afwijken van het voorschrift. Maar soms worden door de fabrikant meerdere soorten toegelaten. En als een auto wat ouder wordt en wat olie gaat verbruiken kan de monteur besluiten om een wat hogere viscositeit te nemen. Bij een al wat oudere VW Passat bijvoorbeeld, die meer dan twee ton heeft gelopen, is er meestal wel wat olieverbruik. Dan neem je in plaats van een 5W30 een 5W40. Die moet natuurlijk wel aan de juiste specificaties voldoen.”
“Wat je echt nóóit moet proberen, is een moderne, heel dunne olie in een oudere auto gebruiken”, waarschuwt Roekens. “0W16 is zo dun als water. Gooi dat in een auto van vijftien jaar oud en je hebt gegarandeerd motorschade.”
Komt het er dus op neer dat een autobedrijf eigenlijk 25 soorten olie op voorraad moet houden? Van den End ziet wel dat bulkopslag van olie bij universelen steeds minder voorkomt. “Een merkdealer heeft nog steeds genoeg aan drie of vier soorten olie. Maar wie echt een breed wagenpark onderhoudt, mag wel een stuk of tien oliesoorten op voorraad houden. We maken een analyse van de merken die het meest bij een bedrijf komen en op basis daarvan geven we advies over de soorten die op voorraad zouden moeten om 90 procent van het wagenpark te bedienen. Als er dan eens een ongebruikelijk model de werkplaats binnenkomt, bestel je een paar liter bij de grossier.”
Bruggeman denkt dat de meeste universelen nog steeds een heel eind komen met een bulkopslag van 5W30 en drie of vier andere soorten. “Veel oliën zijn ook geschikt voor meerdere merken. Elke OEM stelt wel zijn eigen eisen, maar die worden door ons verwerkt in één product.”
De olie-experts zijn het er in ieder geval over eens dat het eind van de ontwikkeling nog niet in zicht is. “Het aanbod wordt alleen maar groter”, denkt Roekens. “Japanse auto’s gaan naar 0W16, 0W12 en zelfs 0W8. “Er komt nu ook speciale olie voor hybrides, die een andere loopbelasting hebben. En steeds meer fabrikanten maken onderscheid tussen benzine- en dieselmodellen. Ook is de levenscyclus van een gemiddelde motorolie tegenwoordig een stuk korter: OEM-specificaties gelden nog maar voor drie tot vijf jaar. Vroeger gingen specificaties wel tien tot twintig jaar mee. Ik vrees dat het aantal soorten alleen nog maar zal toenemen.”
Waar laat je al die olie?
Een groeiend aantal oliesoorten is leuk, maar waar laat je al die verpakkingen en hoe krijg je het fatsoenlijk in de auto? Vrijwel iedere leverancier heeft zijn eigen oplossing. In de meeste gevallen komt die neer op een oliekast of rek met zes tot tien verschillende oliesoorten, met meestal verschillende formaten. Zo ontwikkelde Mobil-distributeur Den Hartogh in samenwerking met Kwik-Fit een bag-in-box systeem. In de van een tapkraantje voorziene zakken zit 20 liter olie. Op een rek passen zes dozen met verschillende oliesoorten. Champion Lubes heeft een kast waar acht 20 litervaatjes in passen en twee 60 literdrums. Op de Automechanika presenteerde de Belgische olieblender een slim systeem om de voorraad in de gaten te houden. Via aan de garagesoftware gekoppelde sensoren in de oliekast geven aan hoeveel er nog in de vaatjes zit. Die sensoren zijn overigens gewoon weegschaaltjes die het gewicht van de vaatjes meten. Het computersysteem rekent het gewicht om in de hoeveelheid olie die er nog in zit. Eurol heeft een rek met 20-liter vaatjes waar uit getapt kan worden. Kroon-Oil levert zowel 20 litervaatjes met een kraantje als een bag-in-box van hetzelfde formaat. Beiden kunnen in hetzelfde rek gebruikt worden. Het voordeel van een bag-in-box systeem is dat de plastic zak waarin de olie heeft gezeten en de kartonnen doos er omheen van elkaar kunnen worden gescheiden en eenmaal platgemaakt veel minder ruimte innemen dan een lege jerrycan.
