Achtergrond | Leaseplan raakte positie van innovator al eerder kwijt
“ALD is op dit moment toch wel de benchmark in operational leasing”, aldus Norbert van den Eijnden, voormalig ceo van Alphabet International, onlangs in een uitzending van Studio Automotive waarin de overname van Leaseplan door ALD werd besproken. Want, zo concludeerde hij: de laatste jaren blonk Leaseplan niet meer uit in klanttevredenheid en digitalisering. Een pijnlijke conclusie, want was Leaseplan niet altijd de benchmark geweest? De uitvinder van Operational Lease en de partij die het aandurfde een Open Calculatiemethodiek te hanteren? Those days are long gone, en het erfgoed zal binnenkort in Franse handen belanden. Hoe kon dat gebeuren?
Operational lease
Leaseplan werd in 1963 opgericht als ‘Maatschappij tot Verhuur en Financiering van Bedrijfsmiddelen’. Medeoprichter Anton Goudsmit haalde in de jaren ’70 (de onlangs overleden) Huib van der Meulen bij het bedrijf, een telg uit een familie van Opel-dealers. Hij zette de autoleaseactiviteiten op binnen Leaseplan, waarbij de investering in de auto werd gekoppeld aan onderhoud en reparaties, gebruikskosten, belastingen en verzekering. Hiermee legde Leaseplan de basis voor wat later internationaal de standaard zou worden: operational leasing.
De activiteiten namen een vlucht toen het bedrijf het baanbrekende Open Calculatiemodel introduceerde. Het verhaal wil dat deze applicatie werd gekocht van Pon, voor 30 duizend gulden, en verder werd ontwikkeld. Roel Hindriks, die destijds als directeur-oprichter van concurrent Carned Lease de opmars van Leaseplan van dichtbij meemaakte, noemt het nog altijd een briljante vondst. “Bedrijven met veel auto’s dachten tot dan dat ze het wagenpark via hun eigen inkoopafdelingen zelf goedkoper en even goed konden beheersen. Maar als je het te veel betaalde uiteindelijk terugkrijgt maar bij kostenoverschrijding geen aanvullende rekening wordt gepresenteerd, waarom zou je het dan nog zelf doen?”
Leasen inclusief brandstof
Leaseplan zette de concurrentie – waaronder Athlon-voorganger Interleasing, Unilease en Centraal Wagenparkbeheer – in 1980 (de vloot bedroeg toen 13 duizend auto’s) verder op achterstand met een tweede doorbraak: leasen inclusief brandstof. “Destijds konden bedrijven grofweg 65 procent van de autokosten afdekken via een leasecontract en droegen ze zelf de rest: de brandstofkosten. Ze maakten daarvoor vaak zelf afspraken met lokale tankstations. Wij hebben toen het concept Travelcard bedacht”, aldus Freddy Hollander, die onder meer als ceo bij Leaseplan werkte tussen 1980 en 1998. “Wij zijn naar die tankstations gegaan en hebben gezegd: als jullie de bonnetjes naar ons sturen, gaan wij eens in de twee weken betalen. Wie onze Travelcard accepteerde, kreeg een sticker op de deur en daar konden Leaseplan-klanten dus tanken.” Andere leasemaatschappijen volgden later het voorbeeld.
Intussen begaf het bedrijf zich ook buiten de landsgrenzen. Al was dat in het begin geen bewuste strategie, zegt Hollander. “In de beginjaren volgde de strategie de klant. Zo stond bijvoorbeeld Blokker in de boeken en dat was ook actief in België. En stelde ons de vraag of we onze diensten ook daar konden verzorgen. Zo waren er ook klanten met vestigingen in andere landen, waarvoor wij een oplossing boden. Dus door de vraag van de klant ging het bedrijf de grens over. Toen we groter werden, werd er een centrale organisatie opgezet voor internationale klanten.”
We moesten bijvoorbeeld onze systemen, waarmee we onze voorsprong hadden opgebouwd, ineens gaan delen
De eerste haarscheurtjes in de ontwikkeling van Leaseplan werden al midden jaren ’90 zichtbaar, toen het bedrijf werd verkocht aan ABN Amro. Deze wisseling van eigenaar deed het bedrijf volgens Hollander weinig goed. “Het verdienmodel van een leasemaatschappij bestaat uit het nemen van risico’s, terwijl een bank juist risico’s wil mijden. Dat ging botsen. Bovendien was Auto Lease Holland een dochter van ABN Amro, dus de concurrent van gisteren was de collega van vandaag. We moesten bijvoorbeeld onze systemen, waarmee we onze voorsprong hadden opgebouwd, ineens gaan delen. Dat vonden we niet zo leuk.”
Open Calculatie sneuvelt
Toen Freddy Hollander in 1998 vertrok, stond de teller op zo’n 70 duizend auto’s in Nederland. De Open Calculatie was mede aanjager van het succes, weet Norbert van den Eijnden, die indertijd als ceo van Athlon-voorganger Interleasing concurreerde met Leaseplan. “Open Calculatie was uniek, het lukte niemand om het na te maken. Wij hebben het destijds ook geprobeerd, maar de uitgangspunten zijn fundamenteel anders dan bij gesloten calculatie.”
Eigenaar ABN Amro besloot in 2002 om Leaseplan, AutoLease Holland en LeaseConcept samen te voegen, waarbij het open calculatiesysteem sneuvelde. “Een blunder van jewelste volgens iedereen die het systeem begreep”, aldus Hindriks, die als adviseur bij die fusie betrokken was. Ook Van den Eijnden en Hollander zijn die mening toegedaan. “Leaseplan maakte door het grote volume meer winst dan de concurrentie, maar de marge per eenheid was lager omdat concurrenten met een gesloten calculatiesysteem geen geld teruggaven aan klanten. Er werd gekozen voor winstmaximalisatie en dat betekende het einde van het Open Calculatiemodel. En ook van het onderscheidend vermogen”, aldus Hollander.
Olifanten en muizen
Op de lokale markt verandert er volgens de leasedeskundigen niet zoveel. “Het is zeker de grootste universele leasemaatschappij, maar Leaseplan wás dat al”, zegt Norbert van den Eijnden. “Of je dan nog meer korting krijgt? Uiteindelijk is de pijngrens bij je leveranciers wel bereikt.”
Paul Harms, eigenaar van Mobility Service Nederland, denkt dat er juist meer ruimte ontstaat voor kleinere leasemaatschappijen. “Waar olifanten lopen, is plek voor muizen en deze olifant wordt steeds groter. Daarbij geldt dat juist kleinere leasemaatschappijen veelal beter in staat blijken om het MKB te bedienen: hoe groter je wordt, hoe verder je van sommige markten af komt te staan. Voorlopig zal ALD de handen vol hebben aan de integratie, dus dat geeft concurrenten ook weer de ruimte.”
En voor wie echt lef heeft: Roel Hindriks van LeaseConsult ziet mogelijkheden voor de herintrede van de Open Calculatie. “Wanneer je als bedrijf overstapt op multimobiliteit is het per se nodig dat je weet wat de besparingen zijn als je bijvoorbeeld gebruik maakt van het openbaar vervoer. In dat model is Open Calculatie een uitkomst.”
Investeerders aan boord
In 2004 komt het samengevoegde bedrijf voor het eerst in buitenlandse handen: ABN Amro verkoopt Leaseplan aan Volkswagen (50%) en twee Arabische investeringsmaatschappijen. Van den Eijnden zag de scherpte bij Leaseplan afnemen, wat tot uiting kwam in de lager wordende scores in klanttevredenheidsonderzoeken. “Dat lag aan de combinatie van aandeelhouders: Enerzijds was er een automotive-aandeelhouder en anderzijds een financieel bedrijf. Die hebben andere prioriteiten. Bij Alphabet hadden wij in BMW een aandeelhouder die zeer hoge eisen stelde, met doelstellingen die normaal gesproken net niet haalbaar waren. Dat zorgde ervoor dat we scherp bleven.” In 2015 werd Leaseplan voor 3,7 miljard euro verkocht aan een consortium van investeerders, waaronder het Engelse TDR en het Nederlandse pensioenfonds PGGM.
Opboksen tegen captives
Ook op het gebied van private lease toont Leaseplan zich een pionier. In 2014 werd het privéleaseoncept in Nederland geïntroduceerd met een spraakmakende actie via Mediamarkt, die in vijf dagen tijd 1.170 leasecontracten voor een Fiat 500 opleverde. Fiat Nederland was niet op de hoogte. Overigens bleek later dat een flink deel van de inschrijvers zich achteraf had bedacht: zo’n vier op de tien contracten ging niet door. Er volgden soortgelijke acties via Albert Heijn (met Hyundai) en V&D (Seat). “Leaseplan heeft private lease ontwikkeld, maar al snel volgenden de captives van BMW, Volkswagen en Daimler. Die hebben in private lease nu een grote voorsprong”, zegt Van den Eijnden. “Met private lease is Leaseplan dus een veel grotere markt ingestapt. Het voordeel is dat ze in een grotere vijver kunnen vissen, anderzijds hebben ze daar wel te maken met de captives, die een voordeel hebben op het gebied van inkoop.”
Afscheid Carnext en beursgang
Met de eind jaren ’90 ontwikkelde remarketingdivisie Carnext probeert Leaseplan in 2018 ook de consumentenmarkt te bedienen. Er worden meerdere outlets geopend, waar consumenten tegen een vaste prijs een ex-leaseauto kunnen kopen; de parel op deze kroon is het platform waarop online auto’s kunnen worden gekocht en geleaset. Dit platform kost het bedrijf echter vooral heel veel geld (in 2020 kwam het verlies door de forse IT-investeringen op 80 miljoen euro). Na een verzelfstandiging van de remarketingdochter – volgens Leaseplan omdat eigenaarschap van één leasemaatschappij de groei zou remmen – werd Carnext in 2021 verkocht aan de Britse Constellation Groep, moedermaatschappij van onder andere WebuyAnyCar en BCA, waarvan TDR (een belangrijke aandeelhouder in Leaseplan) eigenaar is.
In 2018 werd Carnext nog gezien als een belangrijk tafelzilver in een beursgang. “Geschiedenis in wording”, riep Gunning in oktober dat jaar over de plannen om een notering aan de Euronext in Amsterdam en Brussel te bemachtigen. Een week later waren de beursplannen zelf alweer geschiedenis. Dat kwam mede door een sterke daling van de koersen. Potentiële beleggers vonden de prijs voor Leaseplan te hoog in vergelijking met de waarde van ALD: dat noteerde op dat moment een beurswaarde van 5,8 miljard, analisten van onder meer ING hadden voor Leaseplan minimaal 8 miljard in gedachten. Ook een enorme strop met ex-leaseauto’s in Turkije, die vele malen groter zou zijn dan was voorgespiegeld, deed de onzekerheid toenemen.
CaaS en ALD
De beursgang had de kroon op het werk moeten worden van ‘bedrijvendokter’ Tex Gunning, die in 2016 ceo was geworden. Hij stroomlijnde de interne organisatie en scherpte de visie aan van mobility naar car as a service. Gunning gelooft er heilig in dat een digitale leaseomgeving dé manier is om de strategie in te vullen, maar daarin vinden universele leasemaatschappijen steeds meer concurrentie van autofabrikanten en nieuwe (online) toetreders.
Om in dat spel een rol te kunnen spelen is veel volume nodig, en geld: Carnext was in dat opzicht een harde leerschool. Het geld kwam er niet met een beursgang, maar drijft het bedrijf in handen van ALD Automotive, dat met Société Generale een sterke moeder (en geldverstrekker) heeft. ‘NewALD’, zoals het bedrijf voorlopig heet, is volgens eigen berekening de grootste in operational lease, met 3,5 miljoen contracten; nummer 2 Arval heeft er zo’n 1,4 miljoen. Het bedrijf moet wel de captives VW (11,3 mln) en RCI (3,8 mln) voor zich dulden. Een arbitraire telling omdat waarschijnlijk ook financieringen zijn meegenomen, maar dat Volkswagen de grootste is, daar is iedereen het over eens.
Pionierspositie
Ook over het feit dat het zonde is dat door de overname een icoon uit de vaderlandse leasegeschiedenis verdwijnt zijn de meesten het wel eens, hoewel Leaseplan in de afgelopen jaren zijn pionierspositie kwijt lijkt te zijn geraakt; nota bene aan ALD. De Franse leasemaatschappij – die in 2017 wel een geslaagde beursgang beleefde – ontving in de afgelopen jaren internationaal diverse prestigieuze prijzen, voor innovaties als het ALD Experience Center en mobiliteitsplatform Move, waarin diverse vervoersmodaliteiten, dus niet alleen de ‘car’, aan elkaar worden geknoopt. Toch nog een heel klein beetje Nederlands succes, want beide concepten vonden hun oorsprong mede op het ALD-kantoor in Hoofddorp.
Leaseplan wilde vanwege de op handen zijnde overname niet meewerken aan het artikel.
De markt over Leaseplan
Met private lease is Leaseplan een grote markt ingestapt. Het voordeel is dat ze in een grotere vijver kunnen vissen, anderzijds hebben ze daar wel te maken met de captives, die een voordeel hebben op het gebied van inkoop.
Norbert van den Eijnden, v/m ceo Alphabet International
Ik zou het jammer vinden als het label Leaseplan verdwijnt. Maar 
dat is een emotionele waarneming. Ik ben er altijd trots op geweest om Leaseplan te kunnen vertegenwoordigen. Ook daarna heb ik er profijt van gehad.
Freddy Hollander, voormalig ceo Leaseplan
Ik waardeer vooral de professionaliteit van de organisatie. De innovatiekracht heb ik meegemaakt toen ik bij Opel werkzaam was en zij het open calculatiemodel introduceerden. Ook als remarketingpartner blijkt telkens opnieuw dat ze weten wat er in de markt speelt. Dat het nu wordt overgenomen doo ALD is een logische stap: partijen hebben steeds meer schaalgrootte nodig omdat ontwikkelingen zich op steeds internationaler niveau voltrekken.
Iede Aukema, directeur van BCA (remarketingpartner Leaseplan)
ALD sluit een goede deal: volgens Paul Harms, directeur Mobility Service Nederlandgens mij is het eigen vermogen van Leaseplan ongeveer gelijk aan de overnamesom. Dat zou betekenen dat er niet of nauwelijks goodwill is betaald. Het lijkt het erop dat de aandeelhouders van Leaseplan extrainkomsten verwachten op de beurs: ze houden vooralsnog 30,75 procent van de aandelen in handen. Als de beurskoers gaat stijgen zullen, verwacht ik, hun aandelen van de hand doen. Paul Harms, directeur Mobility Service Nederland
